Invloed van benzodiazepines op de slaapkwaliteit van ouderen
Frederieke van Kessel en Annemieke van der Kaaij, apothekers in opleiding tot specialist
Waarom dit onderzoek?
Voor de symptomatische behandeling van slaapproblemen bij ouderen, wonend in een verpleeghuis, worden voornamelijk benzodiazepines gebruikt. Benzodiazepine-agonisten worden ook voorgeschreven bij deze groep. Tot op heden zijn nauwelijks observationele cohortonderzoeken verricht naar de invloed van het gebruik van een benzodiazepine dan wel een benzodiazepine agonist (BZD/BZD-agonist) op de slaapkwaliteit van ouderen.
Onderzoeksvraag
In welke mate treden bij oudere patiënten, wonend in een verpleeghuis, veranderingen in slaapkwaliteit op door chronisch gebruik van een BZD/BZD-agonist tegen slapeloosheid, gedurende één jaar?
Hoe werd dit onderzocht?
Dit observationele cohortonderzoek werd uitgevoerd onder de bewoners van tien Belgische verpleeghuizen. De groep BZD/BZD-agonistgebruikers betrof patiënten die een BZD/BZD-agonist innamen voor het slapengaan gedurende minstens drie maanden. De groep niet-gebruikers bestond uit mensen die geen enkel hypnotisch geneesmiddel gebruikten tegen slapeloosheid. Beide groepen werden gedurende een jaar gevolgd. De slaapkwaliteit werd gemeten door middel van de aangepaste Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) score. Bij de aangepaste PSQI is het component ‘slaapmedicatie’ uitgesloten, omdat deze een volledige correlatie heeft met BZD/BZD-agonistgebruik. De aangepaste PSQI hanteert een schaal van nul tot negentien. Hierbij geeft een score van vijf of hoger een slechte slaapkwaliteit weer. Het geneesmiddelengebruik en de demografische, functionele en depressieve symptomen werden tevens verzameld. Depressieve symptomen werden onderzocht met de Geriatric Depression Scale (GDS-8), welke gevalideerd is voor bewoners van een verpleeghuis.1
Belangrijkste resultaten
In totaal hebben 226 bewoners van Belgische verpleeghuizen aan het onderzoek deelgenomen: 131 BZD/BZD agonist-gebruikers en 95 niet-gebruikers. In de BZD/BZD-agonistgroep steeg de aangepaste PSQI in een jaar tijd van 5,2 naar 5,8 (p=0,035), waarbij de score in de groep niet-gebruikers steeg van 4,3 naar 4,7 (p=0,078). Hoewel de gemiddelde verslechtering in slaapkwaliteit niet significant verschilde tussen beiden groepen, hadden de patiënten uit de BZD/BZD-agonistgroep zowel bij aanvang als aan het eind van het onderzoek een significant slechtere slaapkwaliteit dan de niet-gebruikers.
Belangrijkste conclusies
Dit onderzoek laat zien dat de slaapkwaliteit bij oudere chronische BZD/BZD-agonistgebruikers wonend in een verpleeghuis, slechter is dan bij niet-gebruikers. Deze verbetert niet na een jaar van continu BZD/BZD-agonistgebruik. Daarnaast blijkt de comorbiditeit depressie een belangrijke factor te zijn voor verslechtering van de slaapkwaliteit.
Consequenties voor de praktijk
Opvallend is dat na een jaar van voortdurend gebruik de slaapkwaliteit van BZD/BZD-agonistgebruikers nog steeds slechter is dan die van niet-gebruikers. Hieruit blijkt dat er kritisch gekeken moet worden naar het continueren van chronische BZD/BZD-agonist bij oudere patiënten met slaapproblemen. Het is te adviseren om deze nieuwe informatie mee te nemen bij een herziening van de huidige behandelrichtlijnen rondom slaapproblemen bij ouderen.
Literatuur
Bourgeois J, Elseviers MM, Van Bortel L, Petrovic M, Vander Stichele RH. One-Year Evolution of Sleep Quality in Older Users of Benzodiazepines: A Longitudinal Cohort Study in Belgian Nursing Home Residents. Drugs Aging 2014;31:677-682.