Het effect van dexamethason versus placebo bij de behandeling van acute keelpijn

Luuk Dohmen en Jiske van de Bovenkamp, apothekers in opleiding tot specialist

oktober 2017

Waarom dit onderzoek?
Acute keelpijn is een van de meest voorkomende klachten bij patiënten die zich melden in de eerste lijn. Keelpijn zorgde in de Verenigde Staten voor veel bezoeken aan de huisarts en de spoedeisende hulp met onnodige kosten voor antibioticavoorschriften (500 miljoen dollar) ondanks het lage risico op complicaties, beperkte symptoomvermindering en nationale richtlijnen tégen antibioticavoorschriften. Er is daarom behoefte aan een alternatieve strategie voor symptoomvermindering van keelpijn, de last van het ziek-zijn en voor vermindering van antibioticagebruik. De TOAST-RCT onderzoekt het verdwijnen van keelpijnsymptomen bij een eenmalige orale dosis dexamethason na 24 uur.

Onderzoeksvraag
Is een eenmalige toediening van 10 mg oraal dexamethason – zonder antibiotica – voldoende voor het verdwijnen van symptomen bij keelpijn bij volwassenen binnen 24 uur na het huisartsenbezoek?

Hoe werd dit onderzocht?
Een individueel gerandomiseerd, dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek met een parallelgroep werd uitgevoerd bij 565 volwassen patiënten (>18 jaar) die met acute keelpijn verschenen bij de huisarts. De klacht werd beoordeeld als een infectie, waar niet direct antibiotica voor geïndiceerd waren. De interventiegroep ontving een eenmalige orale dosis van 10 mg dexamethason en de controlegroep een placebo. Om aan de inclusiecriteria te voldoen moesten de proefpersonen bij de huisarts komen met symptomen van acute keelpijn en pijn bij slikken. De huisarts kon een antibioticumrecept aanbieden. Er werd gestratificeerd voor het wel of niet ontvangen van een antibioticumrecept. Het vrij zijn van symptomen van keelpijn werd gemeten op 24 en 48 uur. Exclusiecriteria bestonden uit recent inhalatiecorticosteroïdengebruik (<1 maand) of een adenotonsillectomie, recent gebruik van antibiotica (<14 dagen) en een duidelijke alternatieve diagnose.

Belangrijkste resultaten
De primaire uitkomstmaat, het aantal patiënten in de dexamethasongroep dat vrij was van symptomen van keelpijn na 24 uur, verschilde niet significant van de placebogroep [RR 1,28 (0,92-1,78)]. In de interventiegroep was 22,6% symptoomvrij, in de controlegroep was dit 17,7%. Er werd wel een significant verschil gevonden bij de secundaire uitkomstmaat na 48 uur [RR 1,31 (1,02-1,68); NNT: 12]. Hierbij was 35,4 en 27,1% van de patiënten symptoomvrij voor respectievelijk de interventie- en de controlegroep. Dit verschil is ook gezien in de proefpersonen die geen antibiotica werd aangeboden [RR; 1,37 (1,01-1,87); NNT:10]. De uitkomsten na 24 uur verschilden niet in de proefpersonen waar wel of geen antibiotica werd aangeboden.

Belangrijkste conclusies
Bij volwassen patiënten die bij de huisarts kwamen met acute keelpijn, zorgde een eenmalige dosis van dexamethason vergeleken met placebo niet voor een grotere kans op het verdwijnen van de symptomen na 24 uur. Echter, na 48 uur was er wel significant verschil gevonden.

Consequenties voor de praktijk
Er is nog onduidelijkheid over de rol van orale corticosteroïden voor patiënten met keelpijn in de eerste lijn. Een grotere studie met kinderen of patiënten die ernstiger ziek zijn, zou wellicht een statistisch significant verschil laten zien.

Literatuur
Hayward GN, Hay AD, Moore MV, Jawad S, Williams N, Voysey M et al. Effect of Oral Dexamethason Without Immediate Antibiotics vs Placebo on Acute Sore Throat in Adults: A Randomized Clinical Trial. JAMA Apr 2017:317(15);1535-1543.