Testosterontherapie voor seksuele dysfunctie bij mannen met diabetes type 2
Maaike van den Berg en Mandy Barsoum, apothekers in opleiding tot specialist
juni 2018
Waarom dit onderzoek?
Erectiestoornissen komen voor bij 35-90% van de mannen met diabetes type 2 (DM2). Dit heeft belangrijke consequenties, zoals een verminderde kwaliteit van leven. Uit eerder onderzoek blijkt dat behandeling met een fosfodiësterase (PDE)-5-remmer bij mannen met DM2 een lagere slagingskans heeft dan bij mannen zonder diabetes. Hierdoor is er veel vraag naar een alternatieve behandelmogelijkheid.[1]
Een lage testosteronspiegel (<11 nmol/L) is een belangrijke oorzaak van seksuele dysfunctie. Uit recent gepubliceerde studies blijkt dat 40% van de mannen met DM2 last heeft van een testosteron deficiëntie.[2,3] Dit maakt het interessant om te kijken naar testosterontherapie voor deze groep.
Onderzoeksvraag
Is testosterontherapie effectief voor verschillende seksuele dysfuncties bij mannen met type 2 diabetes?
Hoe werd dit onderzocht?
Er werd een meta-analyse uitgevoerd van zes studies met in totaal 587 mannen van achttien jaar of ouder met DM2. Uit drie onderzoeken bleken de gemiddelde baseline testosteronspiegels tussen 9 tot 10,6 nmol/L. Niet alle deelnemers waren eerder behandeld met PDE-5-remmers. In alle studies was gerandomiseerd tussen behandeling met testosteron en placebo. Het effect van testosterontherapie op de seksuele stoornissen werd bepaald met behulp van gevalideerde vragenlijsten (Aging Male Symptom [AMS], Androgen Defiency in the Aging Male [ADAM] en de International Index of Erectile Function [IIEF]). Vijf seksuele stoornissen werden hierin uitgevraagd: erectiele functie, seksueel verlangen, orgasme, tevredenheid over de geslachtsgemeenschap en algemene tevredenheid.[4,5]
Belangrijkste resultaten
Behandeling met testosteron verbeterde significant de erectiele functie (95%BI 0,007-0,399) en seksuele verlangens (95%BI 0,082-0,546). De therapie verbeterde, in vergelijking met placebo, niet het orgasme, de tevredenheid over de geslachtsgemeenschap of de totale tevredenheid.
In de studies is ook gekeken naar de veiligheid van de testosteronbehandeling. Er werden geen gevallen van trombo-embolische incidenten, verminderde vruchtbaarheid of prostaatkanker waargenomen. Echter, de duur van de studies was vaak korter dan zes maanden, waardoor er geen duidelijkheid is over de veiligheid op de lange termijn van testosterontherapie bij mannen met diabetes type 2.
Consequenties voor de praktijk
Uit deze meta-analyse blijkt dat het gebruik van testosteron overwogen kan worden bij seksuele dysfunctie bij mannen met DM2 die een laag testosterongehalte hebben. Hierbij moeten de voordelen (verbetering seksueel verlangen en een verbetering van de erectiele functie) en nadelen (geen data over de veiligheidseffecten op de lange termijn) tegen elkaar worden afgewogen.
Literatuur
1. Boulton AJ, Selam JL, Sweeney M, Ziegler D. Sildenafil citrate for the treatment of erectile dysfunction in men with Type II diabetes mellitus. Diabetologia 2001;44:1296-1301.
2. Ding EL, Song Y, Malik VS, Liu S. Sex differences of endogenous sex hormones and risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2006;295:1288-1299.
3. Chillaron JJ, Fernandez-Miro M, Albareda M, Vila L, Colom C, Fontsere S et al. Age, Insulin Requirements, Waist Circumference, and Triglycerides Predict Hypogonadotropic Hypogonadism in Patients with Type 1 Diabetes. J Sex Med 2017;12:76-82.
4. Rosen RC, Cappelleri JC, Smith MD, Lipsky J, Pen~a BM. Development and evaluation of an abridged, 5-item version of the International Index of Erectile Function (IIEF-5) as a diagnostic tool for erectile dysfunction. Int J Impot Res 1999;11:319-326.
5. Rosen RC, Riley A, Wagner G, Osterloh IH, Kirkpatrick J, Mishra A. The international index of erectile function (IIEF): A multidi- mensional scale for assessment of erectile dysfunction. Urology 1997;49:822-830.