Kans op diabetes type 2 bij 5-alfa-reductaseremmers
Rebecca Wieriks en Sander Timmermans, apothekers in opleiding tot specialist
september 2019
Waarom dit onderzoek?
Bij de behandeling van benigne prostaathyperplasie (BPH) worden 5-alfa-reductaseremmers (5-ARI) en de alfablokker tamsulosine ingezet om klachten te verminderen. In Nederland wordt gestart met tamsulosine vanwege de geringe bijwerkingen. Bij een sterk vergrote prostaat kan de arts finasteride of dutasteride toevoegen om de groei te remmen.[1] Dutasteride remt zowel 5-alfa-reductase 2 (in de prostaat) als 1 (in spier-, lever- en vetcellen). Dutasteride zou hiermee het energiemetabolisme kunnen beïnvloeden. In eerder onderzoek is een verhoging van het HbA1c gevonden bij langdurig gebruik van dutasteride.[2] Mogelijk veroorzaakt dutasteride bij chronisch gebruik insulineresistentie, een risicofactor voor diabetes melllitus type 2 (DM2). Van finasteride, remmer van 5-alfa-reductase 2, en tamsulosine, een alfablokker, is dit niet beschreven. Wanneer DM2 een bijwerking blijkt te zijn van deze middelen, kan dit een reden zijn tot voorzichtigheid, zeker in de oudere populatie met risicofactoren voor DM2.
Onderzoeksvraag
In dit observationele cohortonderzoek kijkt men of 5-ARI’s, in vergelijking met tamsulosine, de kans op DM2 verhogen, en of er in dit opzicht verschil is tussen dutasteride en finasteride.
Hoe werd dit onderzocht?
Er is een cohortonderzoek uitgevoerd met data uit de UK Clinical Practice Research Datalink (CPRD). Er zijn drie onderzoeksgroepen gemaakt van patiënten ouder dan veertig jaar die behandeld werden voor BPH met dutasteride (groep 1), tamsulosine (groep 2) en finasteride (groep 3). De studieperiode was elf jaar (2003-2014), waarbij de patiënten bij gebruik van ten minste 90 dagen van de onderzochte middelen geïncludeerd zijn. In deze groepen is de incidentie van new-onset DM2 gedurende de follow-up periode vergeleken met behulp van Cox proportional hazard model. Hierbij is gecorrigeerd voor diverse co-variabelen, zoals leeftijd, roken, alcoholgebruik en gebruik van andere medicatie. Er is gecontroleerd op confounding door middel van propensity matching. Dezelfde opzet is herhaald met een Taiwanese database, de Taiwanese National Health Insurance Research Database (TNHIRD).
Belangrijkste resultaten
Voor het onderzoek zijn 8.231, 30.774 en 16.270 gebruikers van respectievelijk dutasteride, finasteride en tamsulosine geselecteerd uit de CPRD, en respectievelijk 1.251, 4.194 en 86.263 patiënten uit de TNHIRD. Het risico op DM2 was licht verhoogd bij gebruik van dutasteride in vergelijking met tamsulosine op basis van de CPRD: adjusted hazard ratio, HR 1,32 (95%BI 1,08-1,61) en finasteride HR 1,26 (95%BI 1,10-1,45). De resultaten uit de TNHIRD waren vergelijkbaar: HR bij dutasteride 1,34 (95%BI 1,17-1,54); HR bij finasteride 1,49 (95%BI 1,38-1,61). Correctie met de propensity-score gaf een vergelijkbare uitkomst.
Belangrijkste conclusies en consequenties voor de praktijk
In eerdere onderzoeken leek dutasteride een grotere kans te geven op DM2, terwijl dit bij finasteride niet voorkwam. Vanwege de grote verschillen tussen de CPRD en de TNHIRD zijn de resultaten lastig te interpreteren. Zo is er een Taiwan geen scheiding tussen eerste- en tweedelijnszorg, en komt DM2 vaker voor. In een eerdere farmaco-epidemiologische studie leken 5-ARI’s zelfs het risico op DM2 te verlagen.[3] Dit onderzoek was echter veel kleiner en een grote risicofactor voor DM2, een verhoogde BMI, was niet opgenomen in deze databases.
Het risico op DM2 lijkt iets hoger bij mannen met BPH die blootgesteld zijn aan 5-ARI’s in vergelijking aan tamsulosine. Er is geen verschil tussen dutasteride en finasteride gevonden.[4] Bij patiënten met een hoog risicoprofiel voor DM2 is het daarom verstandig om de bloedsuikerspiegel te controleren.
Literatuur
1. NHG-standaard Mictieklachten bij mannen; noot 48 t/m 50, geraadpleegd op 01-07-2019.
2. Traish et al. Long-term dutasteride therapy in men with benign prostatic hyperplasia alters glucose and lipid profiles and increases severity of erectile dysfunction. Horm Mol Biol Clin Investig 2017;30:1-16. doi:10.1515/hmbci-2017-0015.
3. Lee et al. 5-alpha-reductase inhibitors and the risk of diabetes mellitus: A nationwide population-based study. Prostate 2016;76:41-47. doi:10.1002/pros.23097.
4. Wei et al. Incidence of type 2 diabetes mellitus in men receiving steroid 5-reductase inhibitors: population based cohort study. Br Med J 2019 365:|1204.