Het effect van SSRI’s bij milde depressies

Jorik van Heerdt en Frouwke van Hout, apothekers in opleiding tot specialist
maart 2020

Waarom dit onderzoek?
Diverse meta-analyses beweren dat antidepressiva, waaronder selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s), alleen een klinisch effect hebben bij ernstige depressies. Hierdoor bestaat onduidelijkheid over het effect van antidepressiva bij milde depressies. Deze onderzoeken zijn echter gebaseerd op data op studieniveau, terwijl data op patiëntniveau mogelijk meer klinisch relevante uitkomsten kunnen geven.

Wat is de onderzoeksvraag?
Zijn SSRI's effectief in het behandelen van milde depressies?

Hoe werd dit onderzocht?
Er is en post-hoc analyse uitgevoerd op basis van data op patiëntniveau van 28 placebo-gecontroleerde studies, met in totaal 8.262 volwassenen met een depressie die behandeld werden met een SSRI. Als uitkomstmaat is de 17-punts Hamilton Depression Rating Scale (HDRS-17)-score gebruikt. De behandeling was met citalopram, fluoxetine, paroxetine, sertraline of placebo. Patiënten met een HDRS-17-score lager dan 19 zijn beoordeeld als mild depressief (n=654) en hoger dan 26 als ernstig (n=1377). Om de invloed van de behandeling met SSRI’s op de ernst van een depressie te beoordelen, is gekeken naar de totale HDRS-17-score, een HDRS-subschaal die bestaat uit zes items (HDRS-6) en naar de overige elf items (non-HDRS-6). Zie tabel.

Belangrijkste resultaten
Na exclusie van patiënten met zeldzame, extreem hoge, of extreem lage HDRS-17-waardes bij de start van de studie, bleken SSRI’s effectiever bij patiënten met een ernstige depressie. Het grotere klinisch effect van SSRI’s bij ernstige depressie, in vergelijking met een milde, kan verklaard worden door de non-HDRS-6-items. Deze items zijn vaak ernstiger en komen vaker voor bij een ernstige depressie dan bij een milde depressie, waardoor er bij een milde depressie minder ruimte voor verbetering is. Echter, patiënten met een milde depressie reageerden even goed als patiënten met een ernstige depressie, wanneer werd gekeken naar de HDRS-6-score.

Belangrijkste conclusies
Er is bij milde depressies weinig verbetering mogelijk in non-HDRS-6-items, terwijl er wel verbetering wordt gezien in de HDRS-6-symptomen. Als alleen naar deze HDRS-6-symptomen wordt gekeken, zijn SSRI’s even effectief bij milde als bij ernstige depressie.

Consequenties voor de praktijk
Het is voorbarig om te stellen dat SSRI’s niet effectief zijn bij patiënten met een milde depressie. Mogelijk heeft behandeling met SSRI’s bij patiënten met een milde depressie meer effect dan tot nu toe gedacht, en geeft de HDRS-17 een vertekend beeld. Aangeraden wordt om per patiënt te beoordelen of er klachten zijn op de HDRS-6-items, en daar de behandeling op aan te passen.

Literatuur
Hieronymus F, Lisinski A, Nilsson S, Eriksson E. Influence of baseline severity on the effects of SSRIs in depression: an item-based, patient-level post-hoc analysis. Lancet 2019 July 11.