Effect vitamine D-suppletie op astmacontrole bij vitamine D-deficiëntie
Virginia Bakker en Mounia Bouhnouf, apothekers in opleiding als specialist
februari 2021
Waarom dit onderzoek?
Vitamine D-specifieke receptoren bevinden zich in verschillende weefsels, waaronder het longweefsel en immuuncellen. Eerdere studies wijzen op een correlatie tussen een lage vitamine D-spiegel en slechte astmacontrole, slechte longfunctie, verminderde respons op corticosteroïden en frequente exacerbaties bij astmapatiënten.[1-4]
Onderzoeksvraag
Wat is het effect van vitamine D-suppletie op astmacontrole bij astmapatiënten met een vitamine D-deficiëntie?[5]
Hoe werd dit onderzocht?
Het gaat hier om een prospectief gerandomiseerd, placebo-gecontroleerd en driedubbel geblindeerd onderzoek, uitgevoerd door het Morales Mesequer ziekenhuis in Spanje. Patiënten ouder dan 18 jaar met bronchiale astma werden gerandomiseerd in twee groepen; dit betrof 112 patiënten. Patiënten die meer dan tien pakjes per jaar rookten, reeds vitamine D-supplementen gebruikten, leden aan nierziekte en/of hypercalciëmie, beperkt vitamine D opnamen vanuit het maagdarmkanaal, zwangerschap/borstvoeding of psychosociale problemen hadden, werden uitgesloten. Van de geïncludeerde patiënten werd de 25-hydroxy vitamine D3-spiegel bepaald, waarna patiënten met een serumspiegel vitamine D3 hoger dan 30 ng/ml werden geëxcludeerd. De interventiegroep ontving orale suppletie met 16.000 IU calcifediol per week gedurende zes maanden. De controlegroep kreeg placebo boven op de reguliere astmamedicatie. Het primaire eindpunt was de mate van astmacontrole zoals vastgesteld in de astmacontroletest (ACT). Dit is een lijst van vijf vragen die door de patiënt zelf wordt ingevuld. De antwoorden worden gescoord van 1 (minst) tot 5 (best), waarbij de opgetelde scores variëren tussen 5 (slechte controle) tot 25 (excellente controle). Secundaire eindpunten waren kwaliteit van leven, aantal astma-aanvallen, orale corticosteroïdkuren, dosis inhalatiecorticosteroïden, aantal noodbezoeken, ongeplande consultaties met de eerstelijnsarts en het aantal aan astma gerelateerde ziekenhuisopnames.
Belangrijkste resultaten
Van de 112 patiënten hebben er 106 (95%) de studie afgerond. De vitamine D-spiegel in de interventiegroep is 58,72 ng/mL ten opzichte van 17,38 ng/mL in de placebogroep. De ACT werd aan het begin en na zes maanden ingevuld door beide patiëntgroepen. Bij aanvang van het onderzoek is de score voor de interventiegroep 17,71 en voor de placebogroep 19,02 punten. Na zes maanden wekelijks calcifediolgebruik blijkt de ACT-score in de interventiegroep 20,49 en 18,23 in de placebogroep. De interventiegroep laat een significante verbetering van de ACT-score (+3,09) zien in vergelijking met de controlegroep (-0,57), dit is totaal een verbetering van 3,66 punten. In de secundaire eindpunten is een verbeterde kwaliteit van leven waargenomen ten opzichte van de controlegroep. Geen significant verschil werd gevonden in de dosering van inhalatiecorticosteroïden.
Conclusie
Bij volwassenen met astma en vitamine D-deficiëntie geeft wekelijkse suppletie met calcifediol vergeleken met placebo een verbeterde astmacontrole na zes maanden. Verder onderzoek is nodig om de langetermijneffecten en de veiligheid te bepalen.
Consequenties voor de praktijk
Het verschil van de ACT-score tussen de interventiegroep en de placebogroep is 3,66 punten. Na statistische analyse is een significante meerwaarde van vitamine D op de astmacontrole aangetoond ten opzichte van de placebogroep op basis van ACT-score. Een klinisch relevante verbetering is bereikt wanneer het verschil tussen de interventie en placebogroep meer dan drie punten is.[6] Dit lijkt veelbelovend, maar de hoeveelheid geïncludeerde patiënten en de follow-up periode zijn niet toereikend om het effect van vitamine D op de astmacontrole aan te tonen. Verder ontvingen de patiënten calcifediol als suppletie; dit wordt in ons land niet gebruikt. Onderzoek naar de dosering en toepassing van colecalciferol op de astmacontrole zal voor de Nederlandse markt interessant zijn. Kortom, nader onderzoek is vereist om een evident verband tussen vitamine D-deficiëntie en astmacontrole aan te tonen.
Literatuur
1. Brehm JM, Schuemann B, Fuhlbrigge AL et al. Serum vitamin D levels and severe asthma exacerbations in the childhood asthma management program study. J AllergyClin Immunol 2010;126:52-58.
2. Li F, Peng M, Jiang L et al. Vitamin D deficiency is associated with decreased lung function in Chinese adults with asthma. Respiration 2011;81:469-475.
3. Sutherland ER, Goleva E, Jackson LP et al. Vitamin D levels, lung function, and steroid response in adult asthma. Am J Respir Crit Care Med 2010;181:699-704.
4. Wu AC, Tantisira K, Li L et al. Effect of vitamin D and inhaled corticosteroid treatment on lung function in children. Am J Respir Crit Care Med 2012;186:508-513.
5. Andújar-Espinosa R, Salinero-González L et al. Effect of vitamin D supplementation on asthma control in patients with vitamin D deficiency: the ACVID randomised clinical trial. Thorax 2020 Nov 5:thoraxjnl-2019-213936. doi: 10.1136/thoraxjnl-2019-213936. Epub ahead of print. PMID: 33154023.2.
6. Schatz M, Kosinski M, Yarlas AS et al. The minimally important difference of the asthma control test. J Allergy Clin Immunol 2009;124:719-723.