Statines en de kans op spierklachten
Gulcan Durmaz en Hagar Hassanain, apothekers in opleiding tot specialist
Waarom dit onderzoek?
Cardiovasculaire aandoeningen zijn wereldwijd verantwoordelijk voor vroegtijdige sterfte. Langdurig behandelen met statines reduceert de kans op het optreden van deze aandoeningen. Het is bekend dat statines in zeldzame gevallen voor spierbeschadiging of rabdomyolyse kunnen zorgen. Echter, steeds vaker wordt statinetherapie geassocieerd met spierpijn en spierzwakte. In verschillende studies is geconcludeerd dat deze klachten niet door de statinetherapie komen en dat er sprake is van zogenaamde drucebo of nocebo.[1 2 3] Nocebo of drucebo betekent dat de symptomen die optreden niet door het geneesmiddel veroorzaakt zijn. Aan de andere kant zijn er studies die wijzen dat er wel degelijk een verband is tussen het gebruik van statines en het optreden van spierklachten. Het vervroegd stoppen met de behandeling door spierklachten, wordt meestal zonder onderbouwing aan de statines toegeschreven. Om de frequentie en de ernst van de klachten beter in kaart te brengen, is er een meta-analyse uitgevoerd van individuele deelnemersgegevens van alle geregistreerde ongunstige spiervoorvallen in grote, langdurige, gerandomiseerde, dubbelblinde onderzoeken naar statinetherapie.
Hoe werd dit onderzocht?
Voor deze meta-analyse werden trials met meer dan duizend patiënten geselecteerd met minstens twee jaar statinetherapie. In deze studies moesten de patiënten dubbelblind vergeleken zijn met statine versus placebo of intensieve statinetherapie versus minder intensieve statinetherapie. De gegevens van individuele deelnemers van negentien dubbelblinde onderzoeken met statine versus placebo (n=123.940) en vier dubbelblinde onderzoeken met een intensieve versus minder intensieve statinetherapie (n=30.724) werden onderzocht. De verzamelde gegevens waren onder andere de klachten, wanneer deze optraden, wanneer er gestopt werd met de statine en de comorbiditeiten. De meta-analyse van de effecten op spieruitkomsten werden uitgevoerd volgens een vooraf gespecificeerd protocol. De uitkomsten werden verdeeld in spierpijn, pijn in de ledematen, andere musculoskeletale pijn, kramp, spierpijn met alle andere symptomen en spierzwakte. Om het effect van de statines op het optreden van klachten te vergelijken, werd het Relatieve Risico (RR) toegepast.
Belangrijkste resultaten
Er was een lichte toename van gemelde spierpijn of spierzwakte in de statinegroep (27,1%) in vergelijking met placebo (26,6%). Om vooroordelen te minimaliseren werd een grootschalige, gerandomiseerde, dubbelblinde studie van statinetherapie versus placebo geanalyseerd. De RR’s waren gelijk voor elke spieruitkomst. Gedurende het eerste jaar zorgde statinetherapie voor een relatieve stijging van 7% in spierpijn of spierzwakte. De meeste symptomen deden zich voor in het eerste jaar. De kans dat deze optraden werd niet significant hoger in de volgende jaren van de behandeling. Ook werd er geen duidelijk verband gevonden tussen de dosis en het optreden van klachten. Er was wel sprake van een lichte verhoging in het optreden van spierklachten in het eerste jaar in de groep die intensiever behandeld werd ten opzichte van de minder intensief behandelde groep (11 versus 6%). Er was geen duidelijk bewijs dat de RR verschilde tussen verschillende statines of in verschillende klinische omstandigheden.[4]
Belangrijkste conclusies
Statinegebruik veroorzaakt een lichte toename aan spierpijn of spierzwakte. Een groot deel (<90%) van de gemelde spiersymptomen was niet gerelateerd aan statinegebruik. Ook moet er minder snel geconcludeerd worden dat een patiënt intolerant is voor een statine. Zoals eerder is vastgesteld, wegen de voordelen van het gebruik van een statine bij cardiovasculaire aandoeningen op tegen het risico van het optreden van spierklachten.
Literatuur
1. Collins R, Reith C, Emberson J et al. Interpretation of the evidence for the efficacy and safety of statin therapy. Lancet 2016;388:2532-2561.
2. Byrne P, Jones M, Malhotra A. Rapid response: re: statin treatment and muscle symptoms: series of randomised, placebo controlled n-of-1 trials. Br Med J 2021; published online Feb 24. https://doi. org/10.1136/bmj.n135/rr1.
3. Newman CB, Preiss D, Tobert JA et al. Statin safety and associated adverse events: a scientific statement from the American Heart Association. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2019;39:e38-81.
4. Effect of statin therapy on muscle symptoms: an individual participant data meta-analysis of large-scale, randomised, double-blind trials. Lancet 2022;400:832-845.