Griepvaccinatie <18 jaar in plaats van > 65 jaar?

In 1957 heerste er een uitgebreide griepepidemie in Azië met een groot aantal doden tot gevolg. Schoolkinderen bleken een belangrijke rol te spelen in het verspreiden van het virus. In sommige gebieden was 60% van deze kinderen geveld door de griep. Dit was aanleiding voor de Japanse overheid om griepvaccinatie onder schoolgaande kinderen in te stellen. Vanaf 1977 werd vaccinatie zelfs verplicht. Deze verplichting heeft tien jaar bestaan. In 1994 is het vaccinatieprogramma afgeschaft wegens twijfels over de effectiviteit.

In de beschreven studie is het totaal aantal doden en het aantal doden als gevolg van pneumonie en influenza in de Verenigde Staten en Japan vergeleken in de periode van 1949 tot 1998. In de grafiek met de totale mortaliteit is bij beide landen een verschil te zien tussen de zomer- en wintermaanden. Er zijn in de periode voor 1971 en na 1989 in Japan een aantal opvallend hoge winterpieken te zien. Deze worden gewijd aan de griepepidemieën in de betreffende winters. Gedurende de tussenliggende periode is in 1975 één grote piek te vinden. Deze heeft betrekking op een wereldwijde griepepidemie. In de Verenigde Staten zijn over de gehele periode van 1949-1998 veel minder hoge winterpieken te vinden dan in Japan. In de periode van de massale vaccinatie onder de schoolkinderen in Japan is een grote daling van de totale mortaliteit te zien. Dit zou door economische en medische ontwikkelingen veroorzaakt kunnen zijn. Maar de sterke stijging van het aantal doden na de verplichte vaccinatie is daarmee niet te verklaren. De mortaliteit als gevolg van pneumonie en griep laat eenzelfde dal over de gehele periode van vaccinatie zien. In Japan woont nog steeds een groot deel van de grootouders bij kinderen en kleinkinderen in, wat de transmissie van griep van kinderen op ouderen bevordert. Het aantal schoolkinderen dat gevaccineerd moet worden om één dode te voorkomen is ongeveer 420. Volgens de auteurs is dit vergelijkbaar met het aantal vaccinaties bij ouderen en risicogroepen in de Verenigde Staten ter voorkoming van één dode. In 1997 is in Japan voorgesteld om een vaccinatieprogramma op te stellen onder ouderen en chronisch zieken. Dit zou direct effect moeten hebben op de totale mortaliteitcijfers en de sterfte door pneumonie en griep. Het is interessant te onderzoeken of het effect van vaccinatie van beiden, schoolkinderen èn ouderen, overlappend, additief of synergistisch werkt. Er zijn onderzoeken gaande waarin het effect van vaccinatie van schoolgaande kinderen en preschoolgaande kinderen op de mortaliteit wordt onderzocht. De resultaten van deze onderzoeken en de Japanse gegevens zouden wellicht gevolgen kunnen hebben voor het huidige griepvaccinatiebeleid in de westerse landen.

Bron: T.A.Reichert, N.Sugaya e.a. The Japanese experience with vaccinating schoolchildren against influenza. N Eng J Med 2001, 344: 889-896.

Verblijf in het ziekenhuis brengt risico's met zich mee! Schade als gevolg van medische fouten is een groot probleem. Onder medische fouten vallen ook de fouten met geneesmiddelen. Er zijn onderzoeken uitgevoerd naar medicatiefouten in ziekenhuizen, maar zeker op het gebied van kinderen zijn de epidemiologische data beperkt. De kans op fouten bij kinderen is om verschillende redenen groter dan bij volwassenen: er moet meer gerekend worden voor de dosering, de nier- en leverfunktie zijn in ontwikkeling en vaak moeten geneesmiddelen ad hoc gemaakt worden omdat de gewenste sterkte niet op de markt is. Het effect van een fout kan zeker bij neonaten extra groot zijn door een beperktere buffermogelijkheid.

De resultaten van een onderzoek naar medicatiefouten bij kinderen worden hier beschreven. Er waren totaal negen afdelingen van twee kinderziekenhuizen betrokken bij het onderzoek dat zes weken duurde. Medicatiefouten werden gedefinieerd als fouten in het bestellen (recept), overschrijven, dispenseren, toedienen en monitoren van geneesmiddelen. Verder werden ongewenste effecten van medicatie gemeld (ADE's; adverse drug effects). Hieronder vallen bijwerkingen als gevolg van een foute dosering en rash bij amoxicilline. Een deel van deze ADE's is vermijdbaar. In geval de fout op tijd werd ontdekt werd dit als een potentiële ADE gemeld. Achteraf werd door twee getrainde artsen beoordeeld welke ADE's en potentiële ADE's voorkomen hadden kunnen worden door twee systemen. Het eerste systeem betreft het gecomputeriseerd voorschrijven van de artsen op de afdeling. Het tweede systeem betreft een afdelingsgebonden apotheker die meeloopt tijdens de ronde op de afdeling en de verpleging begeleidt bij het overschrijven, bereken en toedienen van medicatie.

In totaal werden 10.778 recepten geschreven, hierin werden 5,7% medicatiefouten gemeten. Verder werden 1,1% potentiële ADE's en 0,24% ADE's gevonden waarvan het grootste deel niet te voorkomen was. Deze waarden zijn vergelijkbaar met de bevindingen bij volwassenen, behalve voor de potentiële ADE's, die veel minder bij volwassen voorkwamen. De meeste fouten werden gemaakt in de dosering en de toedieningsroute.

De twee preventieve systemen, het via de computer voorschrijven en een afdelingsgebonden apotheker, zouden volgens dit onderzoek de meeste ADE's en potentiële ADE's kunnen voorkomen.

In Nederland heeft een zeer beperkt aantal ziekenhuizen ervaring met het voorschrijven via de computer. In het begin wordt op nogal wat weerstand gestoten, maar uiteindelijk wegen de vele voordelen op tegen de bezwaren. De weg lijkt onomkeerbaar, zeker gezien de resultaten van het beschreven onderzoek. Er zal voor de controle van medicijndoseringen voor kinderen nog het nodige ontwikkeld moeten worden in de systemen. Wellicht dat een combinatie van geautomatiseerd voorschrijven en een apotheker die zich meer met de afdeling bezighoudt vooral bij kinderafdelingen noodzakelijk blijkt te zijn. De auteurs van het onderzoek bevelen dit in elk geval wel aan.

Bron: JAMA 2001 (285) 2114-2120.

Is het een geruststellende gedachte dat we tijdens de stakingen van de huisartsen naar de drogist kunnen voor onze kleine pijntjes en kwalen? Volgens mevrouw 'de drogist' van een 150 jaar oude drogisterij in Haarlem wel. Dagelijks prijst zij haar huismiddelen bij de bezoekers van de drogist aan. Terwijl zij haar vingers door het Sint Janskruid laat glijden vertelt ze overtuigend hoe goed dit tegen slaapproblemen werkt en dat het bovendien een antidepressieve werking heeft. De huismiddelen worden gemaakt met behulp van het receptenboek waarvan de meeste recepten in 150 jaar onveranderd zijn gebleven. De kennis blijft op peil door de overlevering en een beetje studie. In korte tijd vertelt zij wat te gebruiken bij overgangsklachten en over de probate werking van notenbladeren bij tandpijn. Op de eerste dag van de huisartsenstaking heeft de drogist een patiënt geholpen om van zijn actuele probleem van een te hoog cholesterol af te komen. Liprinezuur zou de uitkomst moeten brengen. Het lijkt mij verstandiger dat de klanten van de drogist voortaan als museumbezoekers in plaats van als patiënt een bezoek brengen aan deze drogist met eeuwenoude wijsheden.

Bron: Tv-programma Man bijt hond, 2 mei 2001.