Geen bewijs voor premaligne maagafwijkingen door protonpompremmers

Carl Augustin en Mariska Bos, apothekers in opleiding tot specialist

Waarom dit onderzoek? 

Maagkanker is wereldwijd de vierde meest voorkomende kankervorm en de op één na belangrijkste oorzaak van kanker-gerelateerde sterfte. De dalende incidentie van maagkanker lijkt zich in sommige patiëntpopulaties om te keren. Gelijktijdig neemt het aantal langdurige behandelingen met protonpompremmers (PPI’s) toe. Hoewel PPI’s algemeen geaccepteerd worden als veilige middelen, zijn eventuele nadelige effecten op lange termijn nog onduidelijk. Het is bekend dat PPI’s een verhoogde gastrinespiegel in het bloed, een verlaagde zoutzuurspiegel in het maagsap en een veranderde kolonisatie van Helicobacter pylori en andere micro-organismen kunnen veroorzaken. Langdurige blootstelling aan deze factoren leidt mogelijk tot het ontwikkelen van premaligne maagafwijkingen en daardoor maagkanker. 

Onderzoeksvraag

Verhoogt langdurig PPI-gebruik het risico op premaligne maagafwijkingen?

Hoe werd dit onderzocht?

De auteurs voerden een systematische review uit volgens de Cochrane-methode naar gerandomiseerde klinische trials bij volwassenen. De interventiegroep gebruikte minimaal zes maanden een PPI, terwijl de controlegroep een van de volgende behandelingen kreeg: 1. geen behandeling of placebo, 2. chirurgische ingreep, 3. andere zuurremmende behandeling.

Belangrijkste resultaten 

Zeven studies met daarin 1789 patiënten voldeden aan de inclusiecriteria. De auteurs benoemen een lage studiekwaliteit, onder andere vanwege een hoog risico op selectiebias en een onvolledige rapportage van de diverse uitkomstmaten. De gepoolde gegevens toonden geen statistisch significant verschil aan in progressie of ontwikkeling van atrofie van het maagcorpus en intestinale metaplasie van het maagslijmvlies (vorming van darmweefsel). Er was wel een statistisch significante toename in hyperplasie van het maagweefsel (zie tabel 1). Geen van de onderzoeken rapporteerden patiënten met andere premaligne weefselveranderingen (dysplasie of neoplasie). 

Belangrijkste conclusies

Deze review toont geen overtuigend bewijs dat langdurig PPI-gebruik een verhoogd risico  geeft op het veroorzaken of versnellen van premaligne afwijkingen van het maag-

slijmvlies (maagatrofie of intestinale metaplasie). Wel zijn er aanwijzingen dat er meer verdikking van het maagweefsel optreedt (diffuse of lineaire/micronodulaire ‘Enterochromaffin like’ celhyperplasie). 

Consequenties voor de praktijk

Deze uitkomsten en de klinische relevantie moeten verder worden onderzocht in vervolgstudies met hoge kwaliteit, gezien de beperkingen van de geïncludeerde studies. Tot er meer duidelijkheid is blijft voorzichtigheid in het PPI-gebruik geboden, bijvoorbeeld door het voorkomen van langdurig PPI-gebruik zonder indicatie.