Effectiviteit vitamine D-suppletie op de ziektevrije overleving bij kanker spijsverteringskanaal

Elise Mensink-Klaver en Iris Mangelaars, apothekers in opleiding tot specialist
juli-augustus 2019

Waarom dit onderzoek?
Uit eerder onderzoek blijkt dat kwaadaardige cellen vitamine D als 25(OH)D opnemen, en dat daardoor de abnormale celgroei wordt onderdrukt. In verschillende onderzoeken werd onderzocht of een hogere spiegel van vitamine D een significante verbetering geeft van de progressie-vrije overleving bij kankerpatiënten. De studies die tot op heden zijn uitgevoerd, richten zich op primaire preventie bij gezonde mensen. Er is nog geen studie gedaan naar secundaire preventie van recidieven of sterfte.

Onderzoeksvraag
Geeft postoperatieve suppletie van vitamine D3 een positief effect op de ziektevrije- en algemene overleving van patiënten met kanker in het spijsverteringskanaal?

Hoe werd dit onderzocht?
In een dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek van zeven jaar werden 417 patiënten geïncludeerd die chirurgisch behandeld zijn voor kanker in het spijsverteringskanaal. Hierbij gaat het om patiënten in de leeftijd van 30 tot 90 jaar met een niet uitgezaaid en een ongecompliceerd postoperatief beloop, stadium I-III. De ene groep (251 patiënten) ontving dagelijks 2000 IE vitamine D3 en de andere groep (166 patiënten) placebo. Tussentijds werden het ontstaan van tumoren, de vitamine D-spiegels en de therapietrouw gemonitord. De primaire uitkomstmaat is ziektevrije overleving. De secundaire uitkomstmaten zijn de totale overleving, de incidentie van terugkomst van ziekte, en de sterfte aan kanker en niet-kanker gerelateerde oorzaken.

Belangrijkste resultaten
In de 5-jaars overleving is met een hazard ratio (HR) van 0,76 geen significant verschil gevonden tussen beide groepen. Ook de secundaire uitkomstmaat voor totale overleving was niet significant verschillend met HR 0,95. In een subgroepanalyse is een significant betere ziektevrije overleving gevonden met HR 0,45 bij patiënten met een middelhoge vitamine D-spiegel (20-40 ng/ml). Ondanks de hoge dosis aan vitamine D per dag, zijn geen ernstige bijwerkingen gezien.

Belangrijkste conclusies 
Vitamine D-suppletie geeft bij patiënten met kanker in het spijsverteringskanaal geen significante verbetering van de ziektevrije overlevingsduur ten opzichte van placebo. 
De studiepopulatie is erg divers: verschillende types kanker en verschillende stadia werden onderzocht, de studie had onvoldoende power om een uitspraak te doen over verschillende subtypen van kanker.

Consequenties voor de praktijk
Vitamine D verdient geen plaats in de secundaire behandeling van kanker in het spijsverteringskanaal, maar kan bij de individuele patiënt worden overwogen, omdat er geen ernstige bijwerkingen werden gevonden.

Literatuur
Urashima M et al. Effect of vitamin D supplementation on relapse-free survival among patients with digestive tract cancers. The AMATERASU randomize clinical trial. JAMA 2019;321(14):1361-1369.