Therapeutische effecten ijzersuppletie bij hartfalen

Nadya Alhaidary, apotheker in opleiding tot specialist
oktober 2019

Achtergrond
Ondanks de ontwikkeling in de medicamenteuze behandeling is de prognose van hartfalen slecht. Hartfalen kent verschillende comorbiditeiten die de prognose en behandeling negatief kunnen beïnvloeden. Een veel voorkomende comorbiditeit bij hartfalen is ijzerdeficiëntie. Dit doet zich voor in 50% van de patiënten, waarbij de prevalentie geassocieerd lijkt met de ernst van het hartfalen. Dit komt door de essentiële rol van ijzer bij het zuurstoftransport. IJzerdeficiëntie bij deze patiënten leidt tot een afgenomen inspanningstolerantie, verminderde kwaliteit van leven, een toename in het aantal ziekenhuisopnamen en een verhoogde mortaliteit. Tot op heden is een aantal kleinschalige gerandomiseerde studies gedaan naar de therapeutische effecten van ijzersuppletie bij patiënten met hartfalen. De bevindingen uit deze studies zijn echter tegenstrijdig en beschikken over een onvoldoende statistische power om de effecten te beoordelen.

Doel van dit onderzoek
Wat is het therapeutische effect van ijzersuppletie bij patiënten met hartfalen en ijzerdeficiëntie?

Hoe werd dit onderzocht?
Voor deze meta-analyse is een literatuuronderzoek uitgevoerd op PubMed, Embase en Cochrane Database naar gerandomiseerde placebo-gecontroleerde klinische trials die het therapeutische effect van ijzersuppletie bij patiënten met hartfalen en ijzerdeficiëntie geëvalueerd hebben. De belangrijkste eindpunten van deze meta-analyse zijn: ziekenhuisopname als gevolg van verergering van hartfalen, sterfte, hartfunctie en inspanningstolerantie. Om een uitspraak te doen over het therapeutische effect van ijzersuppletie zijn studies geïncludeerd met, naast de bovengenoemde eindpunten, ook de New York Heart Association (NYHA) classificatie, 6-minuten looptest, ejectiefractie, zuurstofopnamevermogen, vragenlijsten over het kwaliteit van leven, NT-proBNP en CRP. Op basis van vooraf gedefinieerde criteria en de kwaliteit van de studies zijn tien klinische studies met in totaal 1404 patiënten met hartfalen en ijzerdeficiëntie geïncludeerd. De inteventiegroep, 785 patiënten, kreeg oraal of intraveneus ijzer toegediend; 619 patiënten in de controlegroep kregen placebo. De duur van de geïncludeerde studies varieerde van 2 tot 52 weken. Met behulp van vooraf gedefinieerde criteria evalueerden twee van elkaar onafhankelijke reviewers alle studies en verzamelden alle benodigde informatie uit de geïncludeerde studies. De kwaliteit van de studies is beoordeeld met de Cochrane Collaboration’s tool for assessing risk of bias in randomized clinical trials.

Belangrijkste resultaten
Totale mortaliteit trad op bij 23 patiënten (3,3%; n=695) in de interventiegroep en bij 24 (4,6%; n=522) in de controlegroep; OR 0,76 (95% BI 0,43-1,37). Vijf studies rapporteerden 31 ziekenhuisopnamen door verergering hartfalen in de interventiegroep (5,3%; n=587) en 61 in de controlegroep (14,5%; n=422) met een samengevoegd OR van 0,39 (95% BI 0,19-0,80). In vier studies werd het gecombineerde eindpunt (ziekenhuisopname als gevolg van verergering van hartfalen en sterfte) bereikt bij 78 patiënten in de controlegroep (19,4%; n=402) in vergelijking met 49 patiënten in de interventiegroep (8,6%; n=567). Volgens de auteurs laat de samengevoegde analyse het gunstige effect zien van ijzersuppletie op sterfte en ziekenhuisopname door verergering van hartfalen; OR 0,47 (95% BI 0,32-0,69). Ook lijkt ijzersuppletie gunstig te zijn op de hartfunctie en inspanningsintolerantie door middel van verbetering van de NYHA-classificatie, 6-minuten looptest, ejectiefractie, laboratorium en zuurstofopnamevermogen.

Belangrijkste conclusies
De meta-analyse van de verschillende studies schept de hoop dat toepassing van ijzer bij patiënten met hartfalen en ijzerdeficiëntie harde eindpunten positief kan beïnvloeden. IJzersuppletie had een gunstig effect op de ziekenhuisopnamen, hartfunctie en inspanningsvermogen. Verder is ook een duidelijke verbetering te zien in de kwaliteit van leven van deze patiënten. Toepassing van ijzer leidt ook tot een afname van NT-proBNP en CRP in het bloed.

Consequenties voor de praktijk
Ondanks de gunstige effecten van ijzer op de eindpunten, moet echter benadrukt worden dat deze meta-analyse bestaat uit kleinschalige studies die onderling veel verschillen in kwaliteit en onderzoeksopzet. Hiernaast geven de auteurs ook aan dat de duur van de verschillende studies veel varieerde. Dit alles heeft uiteraard een effect op de power, wat betekent dat bias niet kan worden uitgesloten. Om de resultaten meer kracht bij te zetten is een meta-analyse met meer kwalitatieve studies gewenst. Ook kan op basis van deze meta-analyse geen uitspraak gedaan worden over een effectieve dosering/ijzerspiegels en toedieningsmethoden. Suppletie van ijzer bij patiënten met hartfalen kan echter wel aanbevolen worden, gezien de gunstige resultaten.

Literatuur
Zhou X, Xu W, Xu Y, Qian, Z et al. Iron Supplementation Improves Cardiovascular Outcomes in Patients with Heart Failure. Am J Med 2019;132:955-963. Doi: 10.1016/j.amjmed.2019.02.018