Protonpompremmers veilig genoeg?
Laurent Pirson en Erik Molenaar, apothekers in opleiding tot specialist
november 2019
Waarom dit onderzoek?
Protonpompremmers (PPI’s) worden veel gebruikt. Ze zijn effectief tegen vele aan maagzuur gerelateerde klachten, waaronder gastro-oesofageale refluxklachten, dyspepsie en infecties met de Helicobacter pylori. PPI’s worden meestal voor een langere periode gebruikt, en daarom is de veiligheid van belang. Echter, observationele studies hebben laten zien dat langdurig gebruik van PPI’s het risico op bijvoorbeeld pneumonie, fracturen, gastro-intestinale infectie, clostridium difficile diarree, cerebrovasculaire ziekten (CVA), chronisch nierfalen, dementie en de mortaliteit verhogen.[2-9] De resultaten van deze studies zijn nog niet eerder getoetst in een dubbelblind gerandomiseerde onderzoek.
Onderzoeksvraag
Geeft langdurig gebruik van PPI’s een verhoogd risico op complicaties?
Studieopzet
In een dubbelblind, multicenter, gerandomiseerde onderzoek, als onderdeel van de COMPASS-trial, kregen patiënten met stabiele hart- en vaatziekten, welke niet eerder een PPI hadden gehad, pantoprazol of placebo. Zij werden in de periode 2013-2016 gevolgd op complicaties. De uitkomst is weergegeven als odds ratio (OR) en op basis van intention to treat. Tevens is er gecorrigeerd voor complicaties die aanwezig waren voor start van de trial en zijn patiënten geëxcludeerd die op basis van pre-studieklachten een indicatie hadden voor een PPI, maar deze niet kregen.
Resultaten
Voor het onderzoek zijn 17.598 patiënten geselecteerd: 8.791 in de pantoprazol- en 8.807 in de placebogroep. Er is een significant verhoogd risico gevonden op het ontwikkelen van gastro-intestinale infecties: OR 1,33 (CI95% 1,01-1,75). De number needed to harm (NNTH) hierbij was 301 (CI95% 152-9190). Er is geen significant verschil gevonden op andere complicaties.
Conclusies en consequenties voor de praktijk
Door de grootte van deze studie en het studiedesign is er meer duidelijk geworden over de complicaties door langdurig pantoprazolgebruik. Bij langdurig gebruik is het risico op gastro-intestinale infecties verhoogd ten opzichte van placebo. Echter, de studie mist power bij een aantal complicaties en niet alle complicaties zijn meegenomen, zoals een vitamine- en/of mineraaltekort.[10] Verder is de studie beperkt door de follow-up van drie jaar en zijn de complicaties voor slechts één PPI onderzocht. Deze studie ondersteunt het veilig gebruik van pantoprazol, wanneer daar een duidelijke indicatie voor is.
Literatuur
1. SFK. Data en Feiten 2018.
2. Laheij RJ, Sturkenboom MC, Hassing RJ et al. Risk of community-acquired pneumonia and use of gastric acid suppressive drugs. JAMA 2004;292:1955-1960.
3. Yang YX, Lewis JD, Epstein S et al. Long-term proton pump inhibitor therapy and risk of hip fracture. JAMA 2006;296:2947-2953.
4. Leonard J, Marshall JK, Moayyedi P. Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression. Am J Gastroenterol 2007;102:2047-2056.
5. Dial S, Delaney JAC, Barkun AN et al. Use of gastric acid-suppressive agents and the risk of community-acquired Clostridium difficile-associated disease. JAMA 2005;294:2989-2995.
6. Charlot M, Grove, EL, Hansen PR et al. Proton pump inhibitor use and risk of adverse cardiovascular events in aspirin treated patient with first time myocardial infarction: a nationwide propensity score matched analysis. Br Med J 2011;342:d2690.
7. Lazarus B, Chen Y, Wilson FP et al. Proton pump inhibitor use and risk of chronic kidney disease. JAMA Intern Med 2016;176:238-246.
8. Gomm W, Holt K von, Thome F et al. Association of proton pump inhibitors with risk of dementia: a pharmacoepidemiological claims data analysis. JAMA Neurol 2016;73:410-416.
9. Xie Y, Bowe B, Li T et al. Risk of death among users of proton pump inhibitors: a longitudinal observational cohort study of United States veterans. Br Med J Open 2017;7:e015735.
10. NPN. Nutriëntenstatus bij protonpompremmers. Geraadpleegd via: https://www.npninfo.nl/uploads/catalog/3543/fs_nutrientenstatus_bij%20_protonpompremmers_20180823.pdf