Medicatie- en ziektegerelateerde voorspellers van mortaliteit bij oudere patiënten

Negina Nangrahary en Hevy Mohammad, apothekers in opleiding tot specialist
januari 2021

Waarom dit onderzoek
Door de vergrijzing neemt het aantal ouderen met multimorbiditeit en polyfarmacie toe. Polyfarmacie kan gepaard gaan met negatieve gevolgen, zoals ongeplande ziekenhuisopnames, vallen en zelfs overlijden. Uit eerdere studies is gebleken dat polyfarmacie geassocieerd wordt met een verhoogd risico op mortaliteit. Echter, in deze studies zijn patiëntkenmerken, zoals leeftijd of chronische onderliggende aandoeningen, zoals hartfalen, COPD of diabetes mellitus niet onderzocht. Hierdoor kan er geen harde conclusie worden getrokken over de associatie tussen polyfarmacie en mortaliteit.

Onderzoeksvraag
In hoeverre zijn medicatie-gerelateerde factoren, zoals het aantal middelen, risicovolle middelen, (pseudo)dubbelmedicatie, contra-indicatie en geneesmiddelinteracties voorspellers voor mortaliteit in oudere patiënten? Het primair eindpunt hierbij was mortaliteit binnen één jaar na ontslag uit de polikliniek.

Hoe werd dit onderzocht
In deze retrospectieve cohortstudie zijn poliklinische patiënten van 65 jaar en ouder met multimorbiditeit geïncludeerd. Zij waren ontslagen uit de kliniek waar de medicatie geoptimaliseerd is. Indien patiënten werden verwezen naar de kliniek voor autonome aandoeningen, werden zij geëxcludeerd. Binnen een jaar na ontslag werden bij deze patiënten voorspellers voor mortaliteit met behulp van logistische regressie geïdentificeerd. Hierbij werd eerst een univariate analyse toegepast om de associatie tussen iedere medicatie-gerelateerde factor en mortaliteit te onderzoeken. Deze factoren waren: het aantal geneesmiddelen, risicovolle middelen (sedativa, anticholinergica en anticoagulantia), (pseudo)dubbelmedicatie, contra-indicatie en geneesmiddelinteracties. Hierbij werd een p-waarde van <0,20 gehanteerd. Er is hiervoor gekozen omdat een kleinere p-waarde voor de univariate analyse zou kunnen leiden tot het missen van belangrijke voorspellers van mortaliteit.

Belangrijkste resultaten
In totaal werden 584 patiënten, waarvan 264 mannen (45,2%), met een mediane leeftijd van 80 jaar geïncludeerd. Hiervan zijn 58 patiënten (9,9%) binnen een jaar na ontslag overleden. Uit de univariate analyse blijkt dat leeftijd, het mannelijk geslacht, comorbiditeit, het aantal geneesmiddelen, geneesmiddelinteracties, opioïden, sedativa of anticholinergica, antiaritmica, diuretica en het gebruik van orale antidiabetica voorspellers zijn voor mortaliteit binnen een jaar na ontslag uit de kliniek. Logistische regressieanalyse toonde aan dat leeftijd, het mannelijk geslacht, het gebruik van sedativa en anticholinergica, diuretica en orale antidiabetica voorspellers waren voor mortaliteit binnen één jaar na ontslag uit de kliniek (zie tabel).

Belangrijkste conclusie en consequenties voor de praktijk
Uit deze studie blijkt dat patiëntkenmerken (leeftijd en geslacht), risicovolle medicatie (sedativa en anticholinergica), diuretica en orale antidiabetica voorspellers zijn voor mortaliteit bij oudere patiënten. De sterkste punten van deze studie waren de geïncludeerde patiënten (complexe multimorbide oudere populatie) en de volledigheid van de ontslagmedicatie uit de polikliniek. De zwakke punten zijn de kleine steekproefomvang en het feit dat dit onderzoek monocentrisch is uitgevoerd. Dit maakt de resultaten moeilijk extrapoleerbaar. De voorspellers uit deze studie kunnen worden gebruikt voor de identificatie van hoogrisicopatiënten. Na identificatie kunnen multipele strategieën worden toegepast om deze patiënten nauwlettend in de gaten te houden. Voorbeeld van een dergelijke strategie is een uitgebreide medicatiebeoordeling door de apotheker, arts en patiënt.

Literatuur
Masnoon N, Kalisch Ellett L, Shakib S, Caughey GE. Predictors of Mortality in the Older Population: The Role of Polypharmacy and Other Medication and Chronic Disease-Related Factors. Drugs Aging 2020 Oct;37(10):767-776.