PPI’s en nadelige klinische uitkomsten
Frenk Wagenvoort en Jeroen Verwoerd, apothekers in opleiding tot specialist
juli-augustus 2022
Waarom dit onderzoek?
Protonpompremmers (PPI’s) worden wereldwijd veel toegepast. Initieel werd het gebruik van deze groep middelen als buitengewoon veilig beschouwd. Er is echter groeiend bewijs dat PPI’s in verband worden gebracht met majeure negatieve klinische uitkomsten, als fracturen, gastro-intestinale infecties en nierziekten. Deze schadelijke neveneffecten worden veelal veroorzaakt door niet geïndiceerd, chronisch gebruik van PPI’s. In het artikel van Veettil et al. wordt ook gesproken over een mogelijk verband tussen het gebruik van PPI’s en nadelige klinische uitkomsten van het COVID-19-ziektebeloop. Om de veronderstelde effecten te onderzoeken, hebben de auteurs een ‘overview’ gemaakt van bestaande meta-analyses op randomised controlled trials (RCT’s) en cohortonderzoeken, een zogenaamde umbrella review.
Onderzoeksvragen
Welke associaties bestaan er tussen het gebruik van PPI’s en het risico op (majeure) schadelijke neveneffecten, waaronder een nadelige klinische uitkomst van COVID-19, en van welke kwaliteit is het gevonden bewijs?
Hoe werd dit onderzocht?
In deze umbrella review werd een selectie gemaakt van peer-reviewed meta-analyses op cohortonderzoeken en RCT’s die associaties tussen het gebruik van PPI’s en nadelige gezondheidseffecten vonden. Studies met een andere opzet werden niet meegenomen. Van de verbanden die statistisch significant waren, werd de geloofwaardigheid van het bewijs bepaald (AMSTAR 2-criteria). Over de ‘overtuigend’ en ‘hoogst suggestief’ bevonden bewijzen voor schadelijke neveneffecten, is een sensitiviteitsanalyse uitgevoerd.
Belangrijkste resultaten
In de meta-analyses van de cohortstudies bleken 52 van de 91 onderzochte verbanden statisch significant (p<0,05). Er werd overtuigend bewijs gevonden voor het verband tussen PPI-gebruik en chronische nierziekte en een verhoogd risico op fracturen bij ouderen. Geen van de associaties bleek na het uitvoeren van sensitiviteitsanalyses onderbouwd te zijn met bewijs van overtuigende kwaliteit. PPI-gebruik werd in onderzoeken geassocieerd met een verhoogde kans op sterfte als gevolg van een COVID-19-infectie en de daaraan gerelateerde negatieve klinische uitkomsten. De kwaliteit van het bewijs hiervoor was echter zwak. Uit de meta-analyses van RCT’s bleken 38 van de 63 onderzochte associaties statistisch significant. Geen hiervan wordt onderbouwd met bewijs van hoge of matige kwaliteit.
Belangrijkste conclusie
De conclusie is dat de meeste van de geassocieerde schadelijke neveneffecten van PPI’s niet worden onderbouwd met bewijs van hoge kwaliteit. De auteurs denken dat onderliggende verstorende factoren (confounders) zorgen voor het beeld dat PPI’s verantwoordelijk zijn voor majeure negatieve klinische uitkomsten. Ze dringen aan op vervolgonderzoek van hoge kwaliteit om causaal verband tussen PPI-gebruik en het risico op fracturen, chronische nierschade en gastro-intestinale Clostridium difficile-infectie te bevestigen.
Consequentie voor de praktijk
De resultaten van het onderzoek ondersteunen het gegeven dat PPI’s veilige geneesmiddelen zijn. Voor de geregistreerde indicaties is er bewijs van hoge kwaliteit dat PPI’s zeer effectief zijn en hebben bijgedragen aan gezondheidswinst in de afgelopen 30-40 jaar. Dit verandert de inzichten rondom het gebruik van PPI’s onzes inziens daarom ook niet. Wat wij missen in dit onderzoek is een nuance tussen de potentiële onderliggende oorzaken van de onderzochte majeure uitkomsten, zoals hypomagnesiëmie of vitamine B12-deficiëntie, die door PPI’s worden veroorzaakt, en de uitkomsten zelf. De resultaten uit het onderzoek onderschrijven het feit dat in de gehele populatie deze onderliggende oorzaken het gebruik van PPI’s niet onveilig maken, maar voor een individuele patiënt kan het missen van dergelijke effecten zorgen voor gezondheidsschade. Geneesmiddelen blijven immers stoffen met potente farmacologische eigenschappen, waardoor de kans bestaat dat bijwerkingen zich kunnen ontplooien tot negatieve klinische uitkomsten (die wel degelijk zijn waargenomen). Niet-geïndiceerd PPI-gebruik dient te worden opgespoord en waar nodig gestopt. Om dit te verwezenlijken is een multidisciplinaire module ontwikkeld voor het stoppen en minderen van medicatie. Ook PPI’s hebben in deze module een plaats gekregen. Daarom is onze aanbeveling: neem kennis van deze module en implementeer deze in uw dagelijkse praktijk. Starten met implementatie door te focussen op PPI’s kan een goede eerste stap zijn, gezien het wijdverspreide gebruik en de concrete argumenten om te stoppen (door afbouwen) met deze middelen.
Literatuur
Veettil SK, Sadoyu S, Bald EM et al. Association of proton-pump inhibitor use with adverse health outcomes: A systematic umbrella review of meta-analyses of cohort studies and randomised controlled trials. Br J Clin Pharmacol 2021;1-16. doi:10.1111/bcp.151.
© 2023 RN Webdesign
Door verder gebruik te maken van onze website gaat u akkoord met het gebruik van cookies. Voor meer informatie hieromtrent verwijzen wij naar ons Cookiebeleid
Door gebruik te maken van deze website of door op 'akkoord' te klikken, stem je in met het gebruik van cookies op deze website. Meer informatie
Cookiebeleid
Met behulp van een permanente cookie kunnen wij u herkennen bij een nieuw bezoek aan onze website. De website kan daardoor speciaal op uw voorkeuren worden ingesteld. Ook wanneer u geen toestemming hebt gegeven voor het plaatsen van cookies kunnen wij dit door middel van een cookie onthouden. Hierdoor hoef u niet steeds uw voorkeuren te herhalen waardoor u dus tijd bespaart en een prettiger gebruik van onze website kunt maken. Permanente cookies kan u verwijderen via de instellingen van uw browser.
Met behulp van een sessie cookie kunnen wij zien welke onderdelen van de website u met dit bezoek hebt bekeken. Wij kunnen onze dienst daardoor zoveel mogelijk aanpassen op het surfgedrag van onze bezoekers. Deze cookies worden automatisch verwijderd zodra u uw webbrowser afsluit.
Nee. Uw naam, leeftijd, geslacht en andere persoonlijke gegevens, voor zover deze bij de Pharma Selecta bekend zijn, worden nooit in een cookie opgeslagen.
In uw browser kan u instellen welke cookies moeten worden geaccepteerd. U kunt alle of alleen bepaalde cookies weigeren. Raadpleeg hiervoor zo nodig de helpfunctie van uw browser.
Meer informatie omtrent het in- en uitschakelen en het verwijderen van cookies kan u vinden in de instructies en/of met behulp van de Help-functie van uw browser.
De rijksoverheid schrijft het volgende over Internetbezoek volgen met cookies. Op http://www.google.nl/privacy_ads.html kunt u zich afmelden voor het plaatsen van cookies door Google en haar groepsmaatschappijen en op http://www.youronlinechoices.eu/nl kunt u zich afmelden voor het plaatsen van cookies door andere advertentienetwerken.
Wij zullen deze verklaringen af en toe aan moeten passen, omdat bijvoorbeeld onze website of de regels rondom cookies wijzigen. We mogen de inhoud van de verklaringen en de cookies die opgenomen staan in de lijsten altijd en zonder waarschuwing vooraf wijzigen. U kunt deze webpagina raadplegen voor de laatste versie.
Mocht u nog vragen en/of opmerkingen hebben, neem dan contact op met info@pharmaselecta.nl
Versie 1, februari 2016.